Ini yang waris wajib tahu jika keluarga hilang di Tanah Suci
SERUAN kemuncak ibadah dalam Islam iaitu haji untuk tahun ini kembali lagi. Ibadah itu dianggap klimaks penyerahan kepada Ilahi kerana mengandungi pelbagai elemen pengorbanan yang perlu disempurnakan sepanjang menjalani manasik tersebut.
Faktor lokaliti tanah suci yang jauh daripada famili menjadi bukti pengorbanan untuk meninggalkan keluarga dan negara masing-masing. Paling menyedihkan apabila meninggalkan insan tersayang diakhiri dengan kematian mahupun kehilangan.
Kehilangan jemaah haji bukan sesuatu yang baharu. Tragedi Terowong al-Muassim pada 2 Julai 1990 perlu dijadikan iktibar sebagai peristiwa menyayat hati yang berlaku ketika musim haji. Terowong pejalan kaki yang menghubungkan Makkah dan Mina itu runtuh yang mengakibatkan 1,426 jemaah maut.
Status Waris Hilang
Waris hilang dikenali dengan istilah al-mafqud telah banyak dibincangkan oleh ilmuan fiqh terdahulu mahupun semasa. Fokus perbincangan terjadi berdasarkan keadaan menimpa orang atau waris yang hilang tersebut.
Baca juga Kenali waris faraid, ini perinciannya.
Penyelesaiannya adalah sama iaitu para fuqaha telah berijtihad untuk mencapai satu hukum yang menjamin kemaslahatan pihak-pihak terlibat terutamanya ‘waris hilang’ tersebut, begitu juga waris-waris lain kepada si mati yang layak dan berhak.
Istilah al-mafqud merujuk kepada seseorang yang hilang daripada ahli keluarganya atau negerinya tanpa diketahui sama ada masih hidup atau telah meninggal dunia dan tidak diketahui di mana tempatnya berada.
Dengan berlalunya satu tempoh masa berlakunya keadaan tersebut, maka individu tersebut boleh dianggap sebagai hilang.
Penentuan Anggapan Kematian
Ilmuwan fiqh bersepakat bahawa harta orang hilang tidak boleh diagihkan kepada waris serta-merta selepas kehilangannya, sama ada kebarangkalian hidup masih tinggi ataupun kebarangkalian matinya lebih tinggi.
Namun, terdapat perselisihan antara mereka dalam menentukan tempoh menunggu tersebut. Kebijaksanaan mahkamah menurut majoriti fuqaha diperlukan dalam menentukan tempoh menunggu orang yang hilang itu untuk dianggap telah meninggal dunia atau tidak.
Dari sudut amalan, sebagai contoh menetapkan empat tahun untuk mengeluarkan suatu deklarasi anggapan kematian seperti dinyatakan dalam Seksyen 53, Akta Undang-Undang Keluarga Islam (Wilayah-wilayah Persekutuan) 1984.
Pewarisan Waris Hilang
Terdapat dua situasi utama bagi orang hilang sebagai penerima harta pusaka daripada ahli keluarganya yang meninggal dunia sebelum kematian orang hilang tersebut disahkan.
Situasi pertama ialah orang hilang tersebut merupakan waris tunggal kepada si mati atau merupakan pendinding (hajib) kepada waris-waris yang lain. Dalam situasi ini, ditangguhkan segala pembahagian harta si mati sehingga jelas keadaan orang hilang tersebut.
Contohnya (Jadual 1), si mati meninggalkan waris iaitu seorang anak lelaki yang masih hilang dan seorang saudara lelaki kandung.
Disebabkan anak lelaki merupakan wakil yang berhak, maka pengesahan kematiannya perlu ditunggu dan harta si mati (ayahnya) dibekukan sehingga anggapan kematian diperoleh. Setelah disahkan anak lelaki tersebut meninggal dunia, barulah harta tersebut diagihkan kepada saudara lelaki si mati tersebut.
Sementara, situasi kedua ialah wujud waris lain yang turut berkongsi bahagian bersama orang hilang tersebut.
Dalam situasi itu, para ulama berselisih pandangan, namun majoriti mereka berpandangan bahawa waris-waris lain selain orang hilang tersebut diberikan bahagian yang paling yakin iaitu bahagian paling rendah antara dua keadaan.
Sementara, situasi kedua ialah wujud waris lain yang turut berkongsi bahagian bersama orang hilang tersebut.
Dalam situasi itu, para ulama berselisih pandangan, namun majoriti mereka berpandangan bahawa waris-waris lain selain orang hilang tersebut diberikan bahagian yang paling yakin iaitu bahagian paling rendah antara dua keadaan.
INFO
Hilang ketika tunai haji dianggap mati mafqud
MUZAKARAH Jawatankuasa Fatwa Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Ugama Islam Malaysia Kali Ke-27 yang bersidang pada 3 Oktober 1990 telah membincangkan isu jemaah haji hilang dalam Tragedi Terowong al-Muassim. Muzakarah memutuskan bahawa kehilangan 19 orang jemaah haji Malaysia akibat tragedi itu dianggap sebagai ‘mati mafqud‘.
Keterangan atau baiyinah bagi mensabitkan kematian itu ialah:
- Telah habis usaha mencari mereka.
- Tidak ada bukti atau sangkaan bahawa mereka masih hidup dan bersembunyi di mana-mana tempat di Arab Saudi atau keluar dari negara itu ke negara lain dan bersembunyi di sana.
- Bahawa mereka itu bukan orang yang mencari peluang untuk melarikan diri dari negara ini.
***Artikel ditulis oleh Pensyarah Kanan Fakulti Syariah dan Undang-Undang, Universiti Sains Islam Malaysia, Zahari Mahad Musa
Ikuti kami di Tiktok, Instagram, Facebook, Twitter dan Youtube Sinar Islam Plus.